Hoe je met planten de lever kunt ondersteunen

De lever kun je omschrijven als onze ‘chemische fabriek’. In dit veelzijdige orgaan worden talloze (voedings)stoffen omgezet, afgebroken, opgeslagen en geproduceerd. De lever ontgift schadelijke stoffen, slaat glucose op, produceert gal… en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Om alle functies naar behoren te kunnen uitvoeren, heeft de lever voldoende voedingsstoffen nodig. Verder is een regelmatig bioritme belangrijk. Dat geldt ook voor het beperken van de hoeveelheid schadelijke stoffen die de lever moet verwerken.

Helaas heeft onze lever het met onze Westerse leefstijl zwaar te verduren. Te weinig gezonde voedingsstoffen, te veel toxines, een suboptimaal bioritme… al deze factoren dragen bij aan een minder goed functionerende lever. Hierdoor kan de belangrijke ontgiftingsfunctie van de lever verstoord raken. En dat merken we aan allerlei kwalen, zoals aanhoudende vermoeidheid, hoofdpijn of migraine, huidproblemen, jeuk, hormonale problemen en slaapproblemen.

Gelukkig kan je hier iets aan doen. Lees in dit artikel welke voedingsstoffen en planten(extracten) de lever een handje helpen om de ontgifing en alle andere functies goed te kunnen uitvoeren. Samen met voedings- en leefstijlaanpassingen zorgt dit ervoor dat je cliënt duurzaam gezond en energiek wordt en een jaarlijks ‘detox-sapkuurtje’ niet meer nodig is.

Functies van de lever

De lever weegt zo’n anderhalve kilogram en is hiermee één van onze grootste en zwaarste organen. Er zijn vele levercellen (hepatocyten) nodig om alle leverfuncties optimaal te kunnen uitvoeren. Om welke functies gaat het?

Energiehuishouding

De lever is een actief metabool orgaan, en speelt een belangrijke rol in de energiehuishouding:

• Glycogenese: de lever slaat glucose op als reservebrandstof in de vorm van glycogeen. In de lever zit ongeveer 150 tot 200 gram aan glycogeen opgeslagen.
• Glycogenolyse: bij een te lage bloedsuikerspiegel zet de lever het glycogeen weer in glucose om en geeft dit vrij aan de bloedbaan.
• Gluconeogenese: dit betekent letterlijk nieuwvorming van glucose, die – bij een uitputting van de glucosereserves – wordt aangemaakt uit eiwitten.

Opslagplaats

De lever vormt niet alleen een opslagplaats voor glycogeen, maar ook voor vetten. En met de vetten kunnen ook in vet oplosbare vitaminen (A, D, E en K) worden opgeslagen. Ook vitamine B12 kan de lever opslaan voor later gebruik.

Galproductie

De lever produceert continu gal (600 tot 800 ml per 24 uur), wat wordt opgeslagen in de galblaas en een rol speelt in de vetvertering.

Productie van andere belangrijke stoffen

Naast gal produceert de lever allerlei belangrijke stoffen, zoals cholesterol, stollingsfactoren, bloedeiwitten zoals albumine, en inflammatoire cytokinen, zoals C-reactief proteïne.

Ontgifting

Een andere belangrijke functie van de lever is de ontgiftingsfunctie, ofwel het detoxificatieproces. Detoxificatie gebeurt via het biotransformatieproces: het veranderen van de structuur van lichaamseigen (endogene) of lichaamsvreemde (exogene) stoffen. Hierdoor kunnen deze stoffen:

• Onschadelijk of geïnactiveerd worden zodat ze uitgescheiden kunnen worden via de ontlasting of de urine.
• Geactiveerd worden zodat lichaamscellen ze kunnen gebruiken.

De lever is met het biotransformatieproces dus niet alleen bezig met ontgifting, ofwel het verwerken van toxines die het lichaam binnenkomen zoals omgevingstoxines, gifstoffen in voeding, medicijnen en alcohol. Ook alle voedingstoffen en lichaamseigen hormonen worden door de lever omgezet.

De lever vervult dit proces van biotransformatie in twee fasen. Voor een optimale ontgiftingsfunctie is het van belang dat deze fasen in evenwicht zijn. Met name een versnelde eerste fase levert extra veel schadelijke stoffen op. Verder is het belangrijk dat er voldoende antioxidanten in de lever aanwezig zijn. Antioxidanten beschermen de lever tegen oxidatieve schade.

Samengevat is de lever mede verantwoordelijk voor:

• Afweer
• Bloedstolling
• Energiehuishouding
• Ontgiften en conjugatie van endogene en exogene stoffen
• Vetvertering aan de hand van gal
• Verstoring van de leverfunctie

Onze huidige Westerse leefstijl kan de leverwerking behoorlijk belasten, denk aan:

• Ongezonde voeding met weinig nutriënten
• Gebrek aan beweging
• Verstoringen in het bioritme
• Te veel stressprikkels

Hierdoor kunnen de leverfuncties niet optimaal verlopen en kan er schade aan leverweefsel ontstaan, met niet alleen nog meer functieverlies [1 ] tot gevolg, maar ook leveraandoeningen, zoals een Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) en Non-Alcoholic Steatohepatitis (NASH).

NAFLD en NASH komen vaak voor in Nederland. Geschat wordt dat NAFLD ongeveer 20% van de Nederlanders treft en NASH zo’n 3%. Deze cijfers zijn vermoedelijk helaas nog een onderschatting van de werkelijke cijfers [2]. Deze leveraandoeningen zijn vervolgens weer een risicofactor voor levercirrose en levercarcinoom.

Geneeskrachtige planten voor de lever

Aanpassingen in het voedingspatroon en de leefstijl zijn uiteraard belangrijk om de lever te ondersteunen. Daarnaast kunnen supplementen en specifieke plantstoffen met een sterke reinigende of leverbeschermende functie helpen om de leverfunctie van uw cliënt duurzaam en veilig te herstellen en te ondersteunen. Aan welke planten denken wij specifiek?

Mariadistel

Mariadistel (Silybum marianum of Carduus marianum) is veruit de bekendste plant als het op leverreiniging en leverherstel aankomt. Deze distel heeft dankzij eeuwenlang traditioneel gebruik en recent wetenschappelijk onderzoek een prominente plek ingenomen als het om preventie en behandeling van leveraandoeningen gaat.

De vruchten van mariadistel bevatten een mengsel van flavonollignanen, ook wel silymarine genoemd.

Silymarine heeft een beschermende en zelfs genezende werking op de lever. Deze sterke helende werking ontstaat wellicht niet alleen door silymarine zelf, maar vermoedelijk vooral door een synergie tussen silymarine en andere inhoudsstoffen van de plant, zoals eiwitten, sterolen, vette olie, slijmstoffen, bittere harszuren en looistoffen [3].

Samengevat heeft mariadistel de volgende gunstige eigenschappen voor de lever:

• Beschermt de lever tegen oxidatieve stress
• Werkt anti-inflammatoir op de lever door de kuppfercellen (macrofagen in de lever) te remmen
• Beschermt tegen leverfibrose
• Verbetert insulineresistentie van de lever en remt overmatige gluconeogenese [4]

Een extract van mariadistel is in te zetten bij hepatitis (NASH), na een doorgemaakte hepatitis, bij levercirrose en leververvetting (NAFLD) of preventief ter bescherming van de lever tegen oxidatieve schade.

Artisjok

Ook artisjok (Cynara scolymus) heeft met recht zijn plek veroverd in het rijtje van leverondersteunende planten. Deze plant wordt al sinds de 4de eeuw medicinaal ingezet bij aandoeningen van de lever en de galwegen.

Hydroxykaneelzuur, flavonoïden en cynarine zijn de hoofdingrediënten van een extract van artisjokbladeren.

Het samenspel van deze actieve bestanddelen zorgt ervoor dat artisjok:

• Zorgt voor een daling van LDL-cholesterol en triglyceriden
• Anti-inflammatoir op de lever werkt
• Tegen oxidatieve stress beschermt
• De galproductie en galsecretie stimuleert [5]

Paardenbloem

Van de paardenbloem is het wellicht wat onbekender dat deze kleurrijke bloemen ook iets kunnen betekenen voor de gezondheid van de lever.

Het extract van paardenbloem (Taraxacum officinalis) reguleert namelijk de secretie van spijsverteringssappen en gal [6]. Daarom maakt Taraxacum officinalis vaak deel uit van reinigingskuren voor de lever.

Daarnaast kan paardenbloem de stapeling van triglyceriden in de lever remmen en op die manier de lever beschermen tegen NAFLD.

Samengevat zorgt een extract van Paardenbloem voor:

• Een anti-inflammatoire werking op de lever
• Een prebiotische werking
• Regulering van de vertering en opname van vet
• Een remming op de stapeling van vetten in de lever [6]

Broccoli

Broccoli is niet alleen lekker en gezond om te eten, deze groente uit de kruisbloemige familie is ook interessant als mogelijke therapeutische interventie voor de lever. Een extract van broccoli (Brassica italica) heeft namelijk enkele unieke eigenschappen waarmee het specifieke leverfuncties ondersteunt.

Brassica italica is rijk aan glucosinolaten, zoals sulforafaan en indool-3-carbinol, dat de bekende metaboliet di-indolylmethaan (DIM) bevat. Deze stoffen liggen de laatste tijd bij veel wetenschappers onder de loep vanwege de unieke werking op hormonen [7].

Brassica italica kan (mede dankzij de aanwezige DIM):

• De expressie van allerhande enzymen stimuleren die nodig zijn voor de conjugatie van xenobiotica en hormonen
• De afbraak van oestrogenen door de lever ondersteunen
• De Nrf-2 pathway activeren

Hormonale klachten die voortkomen uit een verminderde leverfunctie, zoals het premenstrueel syndroom of oestrogeendominantie, kunnen dus verlicht worden met een extract van Brassica italica [8].

Kennis in de praktijk

De ontgiftingscapaciteit van de lever is bij veel mensen verstoord geraakt door verkeerde voeding, overmatig medicijngebruik of alcoholmisbruik, bioritmeverstoringen of stress. Deze verstoring geeft een breed scala aan vage klachten zoals hoofdpijn, migraine, huidproblemen en hormonale problemen. Het opnieuw optimaliseren van deze detoxfunctie is een belangrijke stap voor duurzaam herstel van de lever. Herstel van de lever kan naast optimalisering van voeding en leefstijl worden ondersteund met specifieke plantenextracten, zoals extracten van mariadistel (Silybum marianum), artisjok (Cynara scolymus), paardenbloem (Taraxacum officinalis) en broccoli (Brassica italica). Daarnaast kan aanvulling van specifieke voedingsstoffen voor de lever, zoals taurine, l-cysteïne, zink, selenium en de B-vitamines, aan te raden zijn. Dit geeft een brede ondersteuning aan de lever die zijn functies zo weer optimaal kan uitvoeren.

Bronnen

1. Gabbia D, Roverso M, Guido M, Sacchi D, Scaffidi M, Carrara M, et al. Western Diet-Induced Metabolic Alterations Affect Circulating Markers of Liver Function before the Development of Steatosis. Nutrients. 2019 Jul 15;11(7):1602.
2. NASH [Internet]. Nederlandse Vereniging voor Hepatologie. [cited 2023 Feb 27]. Available from: https://www.hepatologie.org/werkgroepen/nash/
3. Porwal O, Mohammed Ameen MS, Anwer ET, Uthirapathy S, Ahamad J, Tahsin A. Silybum marianum (Milk Thistle): Review on Its chemistry, morphology, ethno medical uses, phytochemistry and pharmacological activities. J Drug Delivery Ther. 2019 Sep 15;9(5):199–206.
4. MacDonald-Ramos K, Michán L, Martínez-Ibarra A, Cerbón M. Silymarin is an ally against insulin resistance: A review. Annals of Hepatology. 2021 Jul;23:100255.
5. Gebhardt R. Anticholestatic activity of flavonoids from artichoke (Cynara scolymus L.) and of their metabolites. Med Sci Monit. 2001 May;7 Suppl 1:316–20.
6. Mahboubi M, Mahboubi M. Hepatoprotection by dandelion ( Taraxacum officinale ) and mechanisms. Asian Pac J Trop Biomed. 2020;10(1):1.
7. Indole-3-Carbinol [Internet]. Linus Pauling Institute. 2014 [cited 2023 Feb 27]. Available from: https://lpi.oregonstate.edu/mic/dietary-factors/phytochemicals/indole-3-carbinol
8. Fowke JH, Longcope C, Hebert JR. Brassica vegetable consumption shifts estrogen metabolism in healthy postmenopausal women. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2000 Aug;9(8):773–9.