Blootstelling aan microben programmeert het immuunsysteem

Uit recent onderzoek blijkt dat opgroeien tussen varkens, kippen en geiten met veelvuldige blootstelling aan een grote variëteit aan micro-organismen, goed is voor de ontwikkeling van een stressbestendig afweersysteem. Het verlaagt mogelijk zelfs het risico op psychische aandoeningen op latere leeftijd.

Boerderijkinderen ontwikkelen een stressbestendiger afweersysteem en hebben als volwassene een lager risico op psychische aandoeningen dan kinderen die opgroeien in een stad, blijkt uit een recent gepubliceerd Duits onderzoek in de Proceedings van de National Academy of Sciences (PNAS). Opgroeien tussen de varkens, kippen en geiten zorgt voor veelvuldige blootstelling aan een grote variëteit aan micro-organismen, wat goed is voor de ontwikkeling van een stressbestendig afweersysteem. Het verlaagt mogelijk zelfs het risico op psychische aandoeningen op latere leeftijd.

Hygiënehypothese: meer bewijs

Het onderzoek bekrachtigt de reeds bestaande “hygiënehypothese”. Deze theorie stelt dat regelmatig contact met micro-organismen, of met de delen ervan, in het vroege leven noodzakelijk is voor een gezonde ontwikkeling van het afweersysteem en daarmee de gevoeligheid voor allergieën, astma of auto-immuunziekten verlaagt.

Nieuw is dat er een verband is ontdekt tussen microbiële blootstelling in de kinderjaren en de ontwikkeling en programmering van het afweersysteem. Onvoldoende blootstelling aan (bepaalde) micro-organismen geeft mogelijk via het de werking van het afweersysteem mede aanleiding tot langdurige chronische ontstekingen en mentale gezondheidsproblemen in het verdere leven.

Stresstest

Aan het onderzoek namen 40 gezonde Duitse mannen deel in de leeftijd van 20 tot 40 jaar. De ene helft van de groep was opgegroeid op een boerderij met boerderijdieren, terwijl de andere helft was opgegroeid in een grote stad zonder huisdieren. Alle deelnemers aan het onderzoek namen vervolgens deel aan een psychologische stresstest (Trier social stress test (TSST)). Op de testdag werd iedereen gevraagd een toespraak te houden voor een groep stoïcijnse waarnemers. Daar bleef het niet bij, want daarna moest elke deelnemer een moeilijk wiskundeprobleem onder tijdsdruk oplossen.

Stress onbewust ervaren

Bloed- en speekselmonsters werden 5 minuten vóór en 5, 15, 60, 90 en 120 minuten na de test afgenomen. Bij de mannen die opgegroeid waren in de stad, werden na de stressvolle ervaring significant meer perifere bloed mononucleaire cellen (PBMC\'s) aangetroffen. Ook waren ontstekingsparameters zoals interleukine-6 verhoogd. Interleukine-10, een ontstekingsremmer, was daarentegen juist verlaagd. Mensen die opgroeiden in een stedelijke omgeving vertoonden tijdens de stresstest een overmatige én een twee uur aanhoudende ontstekings-gerelateerde afweerreactie. Die heftige ontstekingsreactie onder stedelingen die meer psychosociale stress ervaren, lijkt op een slapende reus waarvan de stadsmens zich nauwelijks bewust is.

Merkwaardig genoeg gaven die stedelingen met hun hoge stressgevoeligheid aan weinig stress te ervaren. De mannen die opgegroeid waren op het platteland ervaarden daarentegen de test als stressvol. Eerder onderzoek heeft al aangetoond dat mensen met een overmatige ontstekingsreactie een hoger risico hebben op depressie en/of een posttraumatische stressstoornis (PTSS) in het latere leven. Ook is ontdekt dat de immuunregulerende werking als reactie op stress zich vroeg in het leven ontwikkelt en grotendeels wordt beïnvloed door de microbiële omgeving.

Verstedelijking

Meer dan 50 procent van de wereldbevolking leeft tegenwoordig in stedelijk gebied. Dat betekent dat veel meer mensen met een moderne leefstijl aan minder micro-organismen worden blootgesteld dan waarmee de mensheid is geëvolueerd. Blootstelling aan micro-organismen is van cruciaal belang geweest bij de evolutionaire ontwikkeling van ons immuunsysteem. Onvoldoende blootstelling hieraan leidt tot een disbalans tussen ontstekingsbevorderende  en ontstekingsremmende factoren, zo redeneren de onderzoekers. Dit kan aanleiding geven tot ontwikkeling van chronische laaggradige ontstekingen en een overmatige afweerreactie die de kwetsbaarheid op allergieën, auto-immuunziekten en misschien psychische problemen verhoogt.

Vervolgonderzoek

Doel is nu om het onderzoek uit te breiden met meer deelnemers en om ook vrouwen daarbij te betrekken. Daarnaast is het van belang om andere locaties te onderzoeken en te achterhalen waar de gunstige effecten vandaan komen. Gaat het alleen om vroege blootstelling aan dieren, of speelt ook de plattelandsomgeving een belangrijke rol? Op dit moment wijzen de onderzoekers nog naar het gebruik van voedingsmiddelen rijk aan probiotische bacteriën. Ook tijd doorbrengen in de natuur en contact met een huisdier zijn mogelijk gunstig. Er moet nog veel vervolgonderzoek worden verricht, maar duidelijk is dat blootstelling aan een breed scala van micro-organismen vroeg in het leven gunstig is voor de gezondheid.

Bronnen

Less immune activation following social stress in rural vs. urban participants raised with regular or no animal contact, respectively

Till S. Böbel, Sascha B. Hackl, Dominik Langgartner, Marc N. Jarczok, Nicolas Rohleder, Graham A. Rook, Christopher A. Lowry, Harald Gündel, Christiane Waller, Stefan O. Reber

Proceedings of the National Academy of Sciences Apr 2018, 201719866; DOI: 10.1073/pnas.1719866115