Waarom maagzuur onmisbaar is voor je gezondheid

Veel mensen ervaren dagelijks klachten als brandend maagzuur, zure oprispingen, een opgeblazen gevoel na het eten of boeren. Deze klachten worden vaak toegeschreven aan een overmaat aan maagzuur. Het blijkt echter dat het probleem vaak juist ligt in een tekort aan maagzuur. Steeds vaker blijkt dat mensen tegenwoordig onvoldoende maagzuur aanmaken.

Maagzuur is onmisbaar voor een gezonde spijsvertering. Het helpt bij het verteren van eiwitten, het opnemen van vitamines en mineralen en het doden van ziekteverwekkers die we via ons eten binnenkrijgen. Als de productie van maagzuur niet goed verloopt, kan dat leiden tot allerlei vage of hardnekkige klachten.

Steeds meer mensen zijn op zoek naar manieren om hun spijsvertering en maaggezondheid op natuurlijke wijze te ondersteunen. Daarbij groeit de belangstelling voor interventies die niet enkel symptomen onderdrukken, maar de maagfunctie helpen herstellen en versterken, bijvoorbeeld door het aanvullen van essentiële micronutriënten of het activeren van lichaamseigen processen.

In dit artikel duiken we dieper in de werking van maagzuur, de gevolgen van een disbalans en geven we wetenschappelijk onderbouwde leefstijl- en voedingsadviezen die de maag op natuurlijke wijze ondersteunen.

De maag is een gespierde, elastische zak die deel uitmaakt van het bovenste deel van het spijsverteringskanaal. De slokdarm mondt uit in de maag. In de maag wordt voedsel tijdelijk opgeslagen en gekneed en gemengd met maagsap. Er vindt een voorvertering plaats van voedsel, voordat het naar de dunne darm wordt doorgestuurd voor verdere opname.

De maag wordt aangestuurd door een combinatie van zenuwstelsel, hormonen en lokale reflexen [1]. Als je eten ziet, ruikt of proeft wordt deze zintuiglijke informatie doorgegeven aan het zenuwstelsel dat de maag aanzet tot de productie van maagzuur. Een stimulus voor de productie van maagzuur komt ook via het hormoon gastrine dat wordt geproduceerd in de maag zodra er voedsel binnenkomt en via receptoren in de maagwand die reageren op rek en vulling van de maag.

De cellen van de maagwand produceren per dag zo’n 3 tot 4 liter maagsap. De exacte samenstelling van maagsap verschilt gedurende de dag, maar bevat in ieder geval de volgende componenten:

Het zoutzuur in maagsap zorgt voor een extreem zure omgeving in de maag, wat maakt dat we vaak spreken over maagzuur. Maagzuur vervult enkele fundamentele taken.

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, worden klachten als brandend maagzuur en pijn achter het borstbeen vaak niet veroorzaakt door een overschot, maar juist door een tekort aan maagzuur. Het voedsel blijft hierdoor te lang in de maag, en wordt niet goed verteerd. Dat kan bovenin de maag gaan gisten en gasvorming veroorzaken. Daarnaast sluit de maag minder goed bij een tekort aan maagzuur, waardoor er maagzuur in de slokdarm terecht komt. De slokdarm is niet bestendig tegen deze zure brij. Zure oprispingen, pijn en een branderig gevoel in de slokdarm zijn het gevolg.

Typische symptomen van een maagzuurtekort:

Een chronisch tekort aan maagzuur kan leiden tot allerlei klachten. Het geeft niet alleen problemen in de maag en de slokdarm, maar heeft ook consequenties voor de verdere spijsvertering, omdat het eten onvoldoende verteert en niet met de juiste pH-waarde in het duodenum aankomt.

Bij een hoge pH in de maag neemt het risico op bacteriële overgroei toe [2]. Hypochloorhydrie (te weinig maagzuur) verhoogt het risico op infecties met pathogenen zoals Helicobacter pylori, Salmonella, Clostridium difficile en Giardia lamblia. Ook kunnen bacteriën die overleven zich verplaatsen naar de dunne darm en daar voor een overgroei zorgen (small bacterial overgrowth, SIBO) [3].

Maagzuurtekorten gaan vaak gepaard met pepsinetekorten en leiden onherroepelijk tot eiwitverteringsproblemen. Door de verminderde beschikbaarheid en opname van aminozuren komen ook processen als spierherstel, hormoonproductie en immuunfunctie in het gedrang.

Tekorten aan vitaminen (zoals vitamine B12) en mineralen (zoals calcium, magnesium, ijzer en zink) kunnen op den duur ontstaan, omdat maagzuur essentieel is voor het loskoppelen van deze stoffen uit hun gebonden of complexe vorm waarin ze aanwezig zijn in de voeding. Mineralen- en vitaminetekorten brengen logischerwijs andere belangrijke fysiologische processen uit balans.

Er zijn verschillende redenen waarom je lichaam minder maagzuur aanmaakt. Onderstaande factoren beïnvloeden de maagzuurproductie:

Je kunt je lichaam op een natuurlijke wijze helpen om de maagzuurproductie te ondersteunen. Hier zijn vijf simpele en effectieve strategieën:

1. Gebruik bitterstoffen vóór de maaltijd

Bitterstoffen stimuleren via smaakreceptoren de maagzuurproductie en de aanmaak van spijsverteringsenzymen [4]. Je vindt bitterstoffen onder andere in rucola, andijvie, witlof, artisjok (cynara) en verschillende kruiden. Eet vóór de maaltijd iets bitters of gebruik een supplement met bittere kruiden, zoals mariadistel of gentiaan. Gentiaan beschermt het maagslijmvlies tegen allerlei beschadigingen doordat het de aanmaak van beschermende prostaglandines stimuleert [5].

2. Zorg voor voldoende zink

Zink is een belangrijk mineraal voor de aanmaak van maagzuur en de werking van spijsverteringsenzymen [6]. Zinkdeficiëntie wordt in verband gebracht met een verstoorde maagzuurproductie en daarmee gepaard gaande verteringsklachten. Voeg vaker zinkrijke producten toe aan je voedingspatroon. Je vindt zink onder andere in oesters, andere schaaldieren, rundvlees, gevogelte, eieren, pompoenpitten, lijnzaad en noten.

3. Drink iets zuurs vóór het eten

Door een half uur vóór het eten een glas water te drinken met daaraan toegevoegd een scheutje vers citroensap of appelazijn, verlaag je tijdelijk de pH in de maag en stimuleer je bovendien de endogene maagzuurproductie. Bouw dit eventueel rustig op. Het is niet geschikt bij ontstekingen of zweren in de maag.

4. Eet aandachtig en rustig

Je kent vast de uitdrukking ‘het water loopt je al in de mond’. Wanneer je eten ziet, ruikt of eraan denkt, activeert je lichaam bepaalde systemen die de speekselproductie in gang zetten en de maag voorbereiden op de productie van maagzuur. Door met aandacht bij je eten te zijn ondersteun je dit proces. Dit noemen we ook wel mindful eten, waarbij je volledige aandacht geeft aan wat, hoe en waarom je eet [7]. Mindful eten geeft je lichaam de tijd en signalen om de spijsvertering goed op gang te brengen.

Probeer vaker zelf je eten te bereiden, even diep adem te halen voordat je begint met eten en minimaal 20 keer te kauwen per hap. Creëer een rustige omgeving en zorg ervoor dat je geen afleiding hebt van werk, telefoon of tv.

5. Herstel je bioritme en vermijd stressoren

Stress ondermijnt de normale productie van maagzuur en een goede spijsvertering. Bij kortdurende stress kan cortisol, het stresshormoon, de maagzuurproductie kortdurend verhogen. Echter, bij chronische stress ontstaat er een dysregulatie en kan een maagzuurtekort ontstaan. Elke stresssituatie vraagt de nodige energie, die op dat moment niet beschikbaar is voor de spijsvertering. Ontspanning is daarom van essentieel belang. Door goed te slapen, voldoende pauzes te nemen en ontspanningsoefeningen te doen, geef je je spijsvertering de ruimte om optimaal te functioneren [7].

Bij bewezen tekorten of aanhoudende klachten kan het gebruik van bepaalde supplementen onder begeleiding van een arts of therapeut effectief zijn. Denk hierbij aan:

Een zuur milieu in de maag is de basis van een goede spijsvertering. Maagzuur beschermt je tegen infecties, helpt bij het verteren van eiwitten en is essentieel voor de opname van belangrijke voedingsstoffen. Veel mensen kampen met een tekort aan maagzuur zonder het te weten, en grijpen naar maagzuurremmers die het probleem kunnen verergeren.

Met eenvoudige, maar doeltreffende leefstijlinterventies kun je je maagzuurproductie stimuleren en je spijsvertering op natuurlijke wijze herstellen. Zo voorkom of verlicht je niet alleen spijsverteringsklachten, maar werk je ook toe naar meer energie en vitaliteit.

[1]         Hunt RH, Camilleri M, Crowe SE, El-Omar EM, Fox JG, Kuipers EJ, et al. The stomach in health and disease. Gut 2015;64:1650–68. https://doi.org/10.1136/gutjnl-2014-307595.

[2]         Martinsen TC, Bergh K, Waldum HL. Gastric juice: a barrier against infectious diseases. Basic Clin Pharmacol Toxicol 2005;96:94–102. https://doi.org/10.1111/j.1742-7843.2005.pto960202.x.

[3]         Quigley EMM. The Spectrum of Small Intestinal Bacterial Overgrowth (SIBO). Curr Gastroenterol Rep 2019;21:3. https://doi.org/10.1007/s11894-019-0671-z.

[4]         Richter P, Andersen G, Kahlenberg K, Mueller AU, Pirkwieser P, Boger V, et al. Sodium-Permeable Ion Channels TRPM4 and TRPM5 are Functional in Human Gastric Parietal Cells in Culture and Modulate the Cellular Response to Bitter-Tasting Food Constituents. J Agric Food Chem 2024;72:4906–17. https://doi.org/10.1021/acs.jafc.3c09085.

[5]         Niiho Y, Yamazaki T, Nakajima Y, Yamamoto T, Ando H, Hirai Y, et al. Gastroprotective effects of bitter principles isolated from Gentian root and Swertia herb on experimentally-induced gastric lesions in rats. J Nat Med 2006;60:82–8. https://doi.org/10.1007/s11418-005-0014-2.

[6]         Duggan C, Gannon J, Walker WA. Protective nutrients and functional foods for the gastrointestinal tract123. The American Journal of Clinical Nutrition 2002;75:789–808. https://doi.org/10.1093/ajcn/75.5.789.

[7]         Cherpak CE. Mindful Eating: A Review Of How The Stress-Digestion-Mindfulness Triad May Modulate And Improve Gastrointestinal And Digestive Function. Integr Med (Encinitas) 2019;18:48–53.

[8]         Lam JR, Schneider JL, Zhao W, Corley DA. Proton pump inhibitor and histamine 2 receptor antagonist use and vitamin B12 deficiency. JAMA 2013;310:2435–42. https://doi.org/10.1001/jama.2013.280490.