Dong Quai

Dong Quai (Angelica sinensis), ofwel Chinese engelwortel, is een kruid uit de familie Apiaceae en komt voor in Aziatische landen als China, Japan en Korea. Het is lid van dezelfde plantenfamilie als peterselie, selderij en wortels. De gedroogde wortels van Dong Quai worden al eeuwenlang gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunde om bloedarmoede te behandelen, de bloedcirculatie te bevorderen, pijn te verlichten en constipatie te bestrijden. Bij vrouwen wordt het gebruikt voor de behandeling van menstruatiestoornissen en menopauzale klachten, en om herstel te ondersteunen na bloedverlies door een bevalling of operatie [1]. Het wordt ook wel de ‘vrouwelijke ginseng’ genoemd. Belangrijke bestanddelen van Dong Quai, zoals ferulinezuur en Z-ligustilide, worden in verband gebracht met gunstige gezondheidseffecten.

Dong Quai bevat verschillende bestanddelen die de bloedcirculatie positief beïnvloeden. Ferulinezuur en Z-ligustilide remmen de activatie en aggregatie van bloedplaatjes (antitrombotisch) [2]. Z-ligustilide heeft eveneens spasmolytische eigenschappen, vermindert kramp en zorgt voor ontspanning van glad spierweefsel. Het wordt in verband gebracht met regulering en normalisering van contracties van de uterus [3]. Sommige cumarinebestanddelen, waaronder osothol, kunnen fungeren als vasodilatator en als gevolg bloeddrukverlagend werken. Dong Quai wordt eveneens in verband gebracht met het stimuleren van hematopoëse en angiogenese, wat gunstig is voor de bloedvoorziening en de perifere bloedcirculatie in het lichaam.

Ontstekingsremmende effecten van Dong Quai zijn toe te schrijven aan onder meer ferulinezuur, Z-ligustilide, butylideenftalide en polysachariden. De ontstekingsremmende en antioxidatieve effecten van Z-ligustilide dragen mogelijk bij aan verlichting van menstruele klachten [4]. Z-ligustilide heeft bovendien neuroprotectieve en anti-hepatotoxische kwaliteiten [5]. Dong Quai lijkt overigens zowel immuunstimulerende als immuunsuppressieve effecten te hebben, afhankelijk van de situatie. De butylideenftalide fractie stimuleert angiogenese en lijkt positief te zijn bij cardiovasculaire problemen [2].

Om de oestrogene activiteit van Dong Quai te verklaren is verder onderzoek nodig. Tot op heden is er namelijk geen zuivere fyto-oestrogene component geïsoleerd [4]. Desondanks lijkt het ferulinezuurbestanddeel oestrogene processen te beïnvloeden [2]. Het remt namelijk competitief de binding van oestradiol aan oestrogeenreceptoren, waardoor het effect van lichaamseigen oestradiol wordt afgezwakt. Het ferulinezuurbestanddeel activeert desondanks de receptor en kan op die manier genexpressie induceren. Het effect in het lichaam is echter milder van aard dan dat van oestradiol.

De enige bron van Dong Quai is het kruid Dong Quai. De gedroogde wortel van Dong Quai is het effectieve gedeelte, waarin meer dan 70 bestanddelen zijn geïdentificeerd. De meest belangrijke en bekende bestanddelen in de wortel zijn ferulinezuur, Z-ligustilide, butylideenftalide en verschillende polysachariden [1,5].

Het bevat een verscheidenheid aan andere bestanddelen, zoals angelicide, brefeldine A, nicotinezuur, barnsteenzuur en fytosterolen zoals bèta-sitosterol. Verder bevat het andere werkzame stoffen, zoals n-valerofenon-O-carbonzuur, uracil, adenine, carvacrol, safrol, isosafrol, sesquiterpenen, n-dodecanol, n-tetradecanol, palmitinezuur, engelzuur, myristinezuur en psoralenen [2].

De Dong Quai-wortel bevat ook vitamines en mineralen, waaronder vitamine A, carotenoïden, vitamine E, vitamine C, vitamine B12, biotine, foliumzuur, calcium, magnesium, zink en kalium. Deels verklaren deze vitaminen (vooral vitamine B12 en foliumzuur) het gunstige effect bij bloedarmoede [6]. Het bevat tevens essentiële oliën die ook Z-ligustilide en butylideenftalide bevatten. En er zitten verschillende cumarinebestanddelen in Dong Quai, onder meer angelol, angelicone, osothol, psoralen, oxypeucedanine en bergapten.

In de traditionele Chinese geneeskunde wordt Dong Quai op verschillende manieren gebruikt: verwerkt in de maaltijd, in soep of als medicinaal kruid, vaak samen met andere kruiden. De herkomst en het oogst- en verwerkingsproces hebben allen impact op het metabolietenprofiel en daarmee de biologische activiteit van Dong Quai [1].

Een Dong Quai-wortelextract (poedervorm) kan als enkelvoudig supplement gebruikt worden of in combinatie met andere stoffen of kruiden. Standaardisatie kan plaatsvinden op specifieke bestanddelen, zoals ferulinezuur of ligustilides [5]. Dit biedt het voordeel van een betrouwbare dosering van de actieve stof, hetgeen in een natuurproduct sterk kan variëren.

Traditioneel wordt het kruid al eeuwen gebruikt ter ondersteuning van allerlei klachten bij vrouwen, zoals klachten rondom de menstruatie, premenstrueel syndroom (PMS), vermoeidheid, dysmenorroe, bloedarmoede, bij klachten rondom de bevalling en postmenopauzaal. In het Westen staat het ook wel bekend als ‘menopauzaal kruid’ [6]. Van oudsher wordt Dong Quai vrijwel altijd gebruikt in combinatie met andere kruiden [1]. Deze traditionele inzichten zijn echter niet altijd eenvoudig te vertalen of wetenschappelijk te onderbouwen in klinische studies binnen de westerse populatie. Klinische wetenschappelijke onderzoeken waarin enkel Dong Quai wordt toegepast zijn daarbij schaars [7].

De werkzame bestanddelen in Dong Quai ondersteunen een normale menstruele cyclus. Het zorgt voor een juiste bloedtoevoer naar de vrouwelijke geslachtsorganen, een juiste vochthuishouding en werkt krampwerend [8]. In de traditionele Chinese geneeskunde wordt het als een van de belangrijkste kruiden gezien voor de toepassing bij PMS en andere menstruele klachten [9]. Het wordt hierin vrijwel nooit als een enkelvoudig kruid toegepast, maar het maakt vaak deel uit van een complexere formule. Er zijn geen klinische studies die enkel het effect van Dong Quai bij PMS bestuderen.

Voor de behandeling van primaire dysmenorroe werd in Nederland een klinische studie uitgevoerd met een preparaat bestaande uit Angelica sinensis, Paeonia lactiflora en Corydalis yanhusuo (in een dosering overeenkomstig met gebruik in de traditionele geneeskunde). Na de 3e cyclus rapporteerde 53% van de vrouwen in de behandelde groep minder pijn dan normaal, vergeleken met slechts 26% in de placebogroep [10]. Uit een meta-analyse van 4 gerandomiseerde klinische studies bleek dat Angelica sinensis (in een combipreparaat) pijnklachten verlichtte bij vrouwen met dysmenorroe [11].

Ook het effect van Dong Quai op migraine bij menstruatie is onderzocht in een gerandomiseerde klinische studie. Dong Quai bleek effectief (na 1 maand dagelijkse behandeling) in het verminderen van de aanvalsfrequentie van menstruatiemigraine en de ernst van de migraine [12].

Dong Quai werkt als een goede ondersteuning tijdens de hormonale veranderingen die plaatsvinden rondom de menopauze. In de traditionele Chinese geneeskunde wordt Angelica sinensis veelal gecombineerd met andere kruiden/planten. Toen postmenopauzale Chinese vrouwen een combipreparaat kregen van Angelica sinensis en Astragalus membranaceus (verhouding 1:5), verminderde de frequentie van menopauzale milde opvliegers [13]. Een ander combinatieproduct van Angelica sinensis en Matricaria chamomilla verminderde het aantal en de intensiteit van opvliegers in de vrouwelijke populatie [14].

Een studie waarbij Dong Quai (75 mg; 7.5 mg ligustilides, 1%) als onderdeel van een complex werd gesuppleerd (met onder meer zilverkaars, mariadistel, rode klaver, Amerikaanse ginseng en kuisboom/monnikspeper) liet eveneens positieve effecten zien bij postmenopauzale vrouwen. In deze gerandomiseerde, placebogecontroleerde studie rapporteerden vrouwen die het kruidenpreparaat kregen na 12 weken suppletie een afname 73% wat betreft opvliegers en een afname van 69% wat betreft nachtelijk zweten, vergeleken met een verbetering van respectievelijk 38% en 29% in de placebogroep [15]. Ook verbeterde de slaapkwaliteit.

Een studie waarin Dong Quai als enkelvoudige interventie werd toegepast (4,5 g/dag, gedurende 24 weken) in 71 vrouwen met postmenopauzale klachten, liet echter geen effect zien op de klachten of oestrogene effecten op endometrium of vagina [16]. Mogelijk is synergie tussen planten/kruiden essentieel voor een gunstig effect, gezien Dong Quai binnen de traditionele Chinese geneeskunde bijna altijd onderdeel uitmaakt van kruidencombinaties rondom de menopauze [17]. Om de resultaten kracht bij te zetten zijn nieuwe studies noodzakelijk [18]. 

Er is weinig bekend over de veiligheid van het gebruik van Dong Quai tijdens zwangerschap en het geven van borstvoeding. Gebruik ervan tijdens zwangerschap en borstvoeding wordt daarom afgeraden [2].

Dong Quai wordt voornamelijk gebruikt in orale preparaten tezamen met andere stoffen of kruiden. Er is geen algemene doseringsinfo beschikbaar. Als enkelvoudig kruid is het toegepast in een dosering van 4,5 gram per dag; in combinatiepreparaten zit Dong Quai in doseringen tot 150 mg/dag [12].

Dong quai is veilig toegepast in een dosering van 4,5 gram per dag gedurende 24 weken, of in combinatiepreparaten in doseringen tot 150 mg per dag gedurende maximaal 6 maanden [12].

Wees voorzichtig met langdurig gebruik van Dong Quai. Let op de interacties met andere stoffen en middelen, zoals verder omschreven bij ‘Interacties’.

Dong Quai wordt over het algemeen goed verdragen. De meest gemelde bijwerkingen na orale inname zijn boeren, winderigheid, diarree en hoofdpijn. Bij mensen met zonovergevoeligheid kan fotodermatitis ontstaan.

[1]          Hook ILI. Danggui to Angelica sinensis root: are potential benefits to European women lost in translation? A review. J Ethnopharmacol 2014;152:1–13. https://doi.org/10.1016/j.jep.2013.12.018.

[2]          NatMed Pro - Professional Monograph - Dong Quai n.d. https://naturalmedicines.therapeuticresearch.com/databases/food,-herbs-supplements/professional.aspx?productid=936 (accessed July 16, 2024).

[3]          Du J, Bai B, Kuang X, Yu Y, Wang C, Ke Y, et al. Ligustilide inhibits spontaneous and agonists- or K+ depolarization-induced contraction of rat uterus. J Ethnopharmacol 2006;108:54–8. https://doi.org/10.1016/j.jep.2006.04.011.

[4]          Dietz BM, Hajirahimkhan A, Dunlap TL, Bolton JL. Botanicals and Their Bioactive Phytochemicals for Women’s Health. Pharmacol Rev 2016;68:1026–73. https://doi.org/10.1124/pr.115.010843.

[5]          Chao W-W, Lin B-F. Bioactivities of major constituents isolated from Angelica sinensis (Danggui). Chin Med 2011;6:29. https://doi.org/10.1186/1749-8546-6-29.

[6]          Hardy ML. Herbs of special interest to women. J Am Pharm Assoc (Wash) 2000;40:234–42; quiz 327–9. https://doi.org/10.1016/s1086-5802(16)31064-6.

[7]          Jin Y, Qu C, Tang Y, Pang H, Liu L, Zhu Z, et al. Herb pairs containing Angelicae Sinensis Radix (Danggui): A review of bio-active constituents and compatibility effects. J Ethnopharmacol 2016;181:158–71. https://doi.org/10.1016/j.jep.2016.01.033.

[8]          Chen X-P, Li W, Xiao X-F, Zhang L-L, Liu C-X. Phytochemical and pharmacological studies on Radix Angelica sinensis. Chin J Nat Med 2013;11:577–87. https://doi.org/10.1016/S1875-5364(13)60067-9.

[9]          Jiao M, Liu X, Ren Y, Wang Y, Cheng L, Liang Y, et al. Comparison of Herbal Medicines Used for Women’s Menstruation Diseases in Different Areas of the World. Front Pharmacol 2021;12:751207. https://doi.org/10.3389/fphar.2021.751207.

[10]        Kennedy S, Jin X, Yu H, Zhong S, Magill P, van Vliet T, et al. Randomized controlled trial assessing a traditional Chinese medicine remedy in the treatment of primary dysmenorrhea. Fertil Steril 2006;86:762–4. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2006.02.092.

[11]        Lee HW, Jun JH, Kil K-J, Ko B-S, Lee CH, Lee MS. Herbal medicine (Danggui Shaoyao San) for treating primary dysmenorrhea: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Maturitas 2016;85:19–26. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2015.11.013.

[12]        Burke BE, Olson RD, Cusack BJ. Randomized, controlled trial of phytoestrogen in the prophylactic treatment of menstrual migraine. Biomed Pharmacother 2002;56:283–8. https://doi.org/10.1016/s0753-3322(02)00181-6.

[13]        Haines CJ, Lam PM, Chung TKH, Cheng KF, Leung PC. A randomized, double-blind, placebo-controlled study of the effect of a Chinese herbal medicine preparation (Dang Gui Buxue Tang) on menopausal symptoms in Hong Kong Chinese women. Climacteric 2008;11:244–51. https://doi.org/10.1080/13697130802073029.

[14]        Kupfersztain C, Rotem C, Fagot R, Kaplan B. The immediate effect of natural plant extract, Angelica sinensis and Matricaria chamomilla (Climex) for the treatment of hot flushes during menopause. A preliminary report. Clin Exp Obstet Gynecol 2003;30:203–6.

[15]        Rotem C, Kaplan B. Phyto-Female Complex for the relief of hot flushes, night sweats and quality of sleep: randomized, controlled, double-blind pilot study. Gynecol Endocrinol 2007;23:117–22. https://doi.org/10.1080/09513590701200900.

[16]        Hirata JD, Swiersz LM, Zell B, Small R, Ettinger B. Does dong quai have estrogenic effects in postmenopausal women? A double-blind, placebo-controlled trial. Fertil Steril 1997;68:981–6. https://doi.org/10.1016/s0015-0282(97)00397-x.

[17]        Mazaro-Costa R, Andersen ML, Hachul H, Tufik S. Medicinal plants as alternative treatments for female sexual dysfunction: utopian vision or possible treatment in climacteric women? J Sex Med 2010;7:3695–714. https://doi.org/10.1111/j.1743-6109.2010.01987.x.

[18]        Johnson A, Roberts L, Elkins G. Complementary and Alternative Medicine for Menopause. J Evid Based Integr Med 2019;24:2515690X19829380. https://doi.org/10.1177/2515690X19829380.

[19]        Tewari I, Shukla P, Sehgal V. Carcinogenic herbs: a review. International Journal of Research in Medical Sciences 2019;7:652. https://doi.org/10.18203/2320-6012.ijrms20190375.

[20]        Fung FY, Wong WH, Ang SK, Koh HL, Kun MC, Lee LH, et al. A randomized, double-blind, placebo- controlled study on the anti-haemostatic effects of Curcuma longa, Angelica sinensis and Panax ginseng. Phytomedicine 2017;32:88–96. https://doi.org/10.1016/j.phymed.2017.04.004.