Resolutie van ontsteking: de rol van SPMs bij hedendaagse gezondheidsproblemen

Ontsteking is een essentieel verdedigingsmechanisme van het lichaam. Zonder ontstekingsreacties zouden we niet herstellen van infecties, weefselschade of oxidatieve belasting. Maar herstel ontstaat niet door ontsteking alleen. Een ontstekingsreactie is pas gezond wanneer deze tijdig, efficiënt en volledig wordt beëindigd. Juist dat deel, de resolutie van ontsteking, krijgt in de praktijk nog te weinig aandacht.

Wanneer de resolutiefase onvoldoende op gang komt, blijft het immuunsysteem hangen in een toestand van laaggradige chronische ontsteking. Deze aanhoudende activatie speelt een belangrijke rol in hedendaagse gezondheidsklachten zoals neuro-inflammatie, metabole verstoringen, gewrichtsproblemen, allergieën, cardiovasculaire belasting en vermoeidheid [1,2].

De afgelopen jaren groeide het inzicht dat resolutie niet passief verloopt. Het is een actief, strak gereguleerd programma dat wordt aangestuurd door een bijzondere groep lipidemediatoren: de specialised pro-resolving mediators (SPMs). Deze SPMs zijn essentieel om na een ontsteking ook herstel en regeneratie te krijgen.

Elke ontsteking bestaat uit twee opeenvolgende fasen:

In deze resolutiefase nemen SPMs de regie over. Ze remmen verdere ontstekingsactiviteit, ondersteunen opruimprocessen en activeren herstelmechanismen [3,4].

Wanneer deze fase niet goed verloopt, blijft er sprake van chronische subtiele immuunactivatie, met alle gevolgen van dien voor het hele lichaam.

Resolutie is niet het passief “uitschakelen” van ontsteking, maar een biologisch herstelprogramma dat lokaal wordt geactiveerd. SPMs dragen actief bij aan de terugkeer naar de oorspronkelijke situatie (homeostase) bij schade of ontstekingen. SPMs, die onder te verdelen zijn in resolvinen, protectinen, maresinen, lipoxinen, worden lokaal geproduceerd op de plek waar herstel nodig is. Ze worden gevormd uit meervoudig onverzadigde vetzuren (PUFA’s), waaronder EPA, DHA en arachidonzuur, en vormen het signaal dat de ontstekingsreactie moet omschakelen van verdediging naar regeneratie [5].

Tijdens resolutie vinden onder andere de volgende processen plaats:

Het lichaam is evolutionair ontworpen om ontstekingen snel te activeren én op te lossen. Maar diverse moderne factoren verstoren deze balans:

Er is vaak sprake van een onbalans tussen de omega 3- en 6-vetzuren. De omega 3-inname schiet vaak tekort, bij een overconsumptie van omega 6-vetzuren. Een hoge omega 6-vetzuur inname remt via competitie de enzymatische routes die leiden tot SPM-vorming uit de omega 3-vetzuren [8]. Het grote probleem ligt vaak op het vlak van te lage inname van omega 3-vetzuren, die als substraat dienen voor de productie van pro-resolving SPMs.

Bij aandoeningen zoals diabetes, obesitas, artritis, colitis, astma, MS, neurodegeneratieve ziekten en cardiovasculaire belasting is er vaak sprake van een verstoorde biosynthese van SPMs, waar verstoorde enzymroutes (van COX- en LOX-enzymsystemen) een onderliggende oorzaak kunnen zijn [9,10].

COX-2 en 15-LOX, belangrijke enzymen in SPM-vorming, nemen af met de leeftijd, waardoor resolutie mogelijk trager verloopt [11].

Vitaminen, mineralen en antioxidanten zijn cofactoren in de omzetting van PUFA’s naar SPMs. Tekorten en oxidatieve belasting ondermijnen het resolutiemechanisme [5].

Ook stimulatie van de nervus vagus kan leiden tot ontstekingsremming en de biosynthese van SPMs. Bij chronische stress daalt de vagale activiteit, waardoor deze processen worden ondermijnd. Het gevolg is een immuunsysteem dat ontstekingen wel kan starten, maar niet efficiënt kan afronden [7].

SPMs vormen de kern van het resolutiesysteem en hebben unieke eigenschappen.

SPMs:

Ook zijn de SPM-precursors 17-HDHA, 18-HEPE en 14-HDHA bioactief en spelen een directe rol in het aansturen van resolutie [5]. Ze fungeren vooral als substraat voor de SPM-biosynthese, maar hebben zelf ook intrinsieke biologische activiteit waarmee ze pro-resolutie bevorderen.

Hoewel EPA, DHA en AA de bouwstenen van SPMs vormen, laat onderzoek zien dat endogene productie vaak ontoereikend is bij:

Studies laten zien dat suppletie met SPM-precursors of SPM-verrijkte olie:

Belangrijke bouwstenen voor resolvinen, protectinen en maresinen [8].

Omega 6-vetzuren vormen lipoxinen, de eerste pro-resolverende mediatoren die verschijnen bij een ontstekingsreactie. Ze zijn essentieel voor de switch richting resolutie [3].

Flavonoïden (ook wel bioflavonoïden genoemd) beïnvloeden oxidatieve stress, LOX/COX-routes en cytokinenmodulatie.

Camellia sinensis (groene thee) ondersteunt de immuunbalans en antioxidatieve routes die cruciaal zijn voor herstel.

Curcuma longa, ook wel bekend als geelwortel of kurkuma, remt onder meer NF-κB, een pro-inflammatoire transcriptiefactor die een belangrijke rol speelt bij ontstekingen.

Vitamine D activeert het immuunsysteem indien nodig en dempt overmatige ontstekingsreacties. Vitamine D zorgt voor immuunbalans en herstelcapaciteit.

Het concept “resolutie van ontsteking” helpt om complexe casuïstiek anders te bekijken. Dus niet alleen: hoe rem ik ontsteking, maar vooral: hoe ondersteun ik het lichaam in het afronden van een ontsteking.

Belangrijke vragen daarbij zijn:

Resolutie van ontsteking is een essentiële fase om het lichaam na een ontstekingsreactie weer in homeostase te brengen. Wanneer deze fase optimaal verloopt, neemt de immuunactiviteit weer af zodat er vervolgens weefselherstel kan optreden. Stokt deze fase, dan ontstaat de laaggradige ontstekingsactiviteit die we herkennen bij talloze hedendaagse gezondheidsaandoeningen.

SPMs spelen een essentiële rol in deze resolutie en vormen een uniek en wetenschappelijk goed onderbouwd aangrijpingspunt binnen de integrale orthomoleculaire geneeskunde. Door inzicht te krijgen in dit proces en de benodigde voedings- en leefstijlfactoren, ontstaat een krachtig fundament om zowel acute als chronische gezondheidsklachten bij de kern aan te pakken.