Vitamine B5 (pantotheenzuur)

  • De naam "pantotheenzuur" komt van het Griekse woord pantos dat "overal" betekent, wat duidt op het feit dat dit B-vitamine in alle levende cellen in de natuur voorkomt, evenals in een groot aantal voedingsmiddelen. Niettemin gaat een groot deel daarvan tijdens de voedselbereiding en -opslag verloren.

    Mensen onder stress, die veel geraffineerd voedsel consumeren en/of regelmatig alcohol drinken, kunnen een (biochemisch) tekort aan dit vitamine ontwikkelen, wat zich uit in verhoogde insulinegevoeligheid, verlaagd cholesterolgehalte en een verlaagd kaliumgehalte in het serum.

    Pantotheenzuur vervult een essentiële rol in de celstofwisseling en neemt in de vorm van co-enzym-A deel in de productie van energie uit koolhydraten, vetten en eiwitten. Het is een precursor van het co-enzym-A (CoA). CoA is een co-factor in meer dan 70 stofwisselingsroutes, waarvan de belangrijksten betrekking hebben op de verbranding van vetten, koolhydraten en aminozuren voor de energieproductie. Daarnaast speelt CoA een rol in de synthese van haem en acetylcholine evenals in fase-II detoxificatiereacties.

    Het is essentieel voor de synthese van cholesterol, steroïden en vetzuren en in de stofwisseling van andere B-vitaminen. Pantotheenzuur (en het verwante pantethine) is biochemisch de meest stabiele precursor van co-enzym A die in supplementvorm te verkrijgen is.

    Vitamine B5 heeft significante cholesterolverlagende eigenschappen. Met name diabetici hebben er baat bij, omdat het de bloedglucosespiegels niet negatief beïnvloedt.

    Verder is vitamine B5 van groot belang voor de bijnierfunctie, en in combinatie met een B-complex wordt het ingezet bij stressmanagement. Pantotheenzuur stimuleert de bijnieren en verhoogt de productie van cortisol en andere bijnierhormonen. Deze hormonen helpen de stofwisseling, helpen allergieën bestrijden en zijn nuttig bij het weefselherstel.

    Patiënten met rheumatoïde artritis blijken ook verlaagde vitamine B5-niveaus te hebben en suppletie met vitamine B5 verminderde de symptomen.

    In aanvulling op het bovenstaande kan nog gezegd worden dat pantotheenzuur gebruikt kan worden om allergieën te bestrijden. Het stimuleert het immuunsysteem bij de productie van antilichamen. Tevens versnelt het de wondgenezing.

    Vitamine B5 en verwante verbindingen kunnen celmembranen beschermen tegen beschadiging door vrije radicalen. Dit hangt mogelijk samen met stimulering van co-enzym A. CoA vermindert lipidenperoxidatie en stimuleert reparatiemechanismen door de fosfolipidensynthese te verhogen.

    Vrij pantotheenzuur is een onstabiele verbinding, zodoende wordt in voedingssupplementen vrijwel altijd het calciumzout (calciumpantothenaat) gebruikt.
    • hypercholesterolemie en cardiovasculaire aandoeningen
    • stress
    • reumatoïde artritis
    • wondgenezing
    • alcoholdetoxificatie
    • haarproblemen
  • In de aangegeven dosering zijn van vitamine B5 geen contra-indicaties bekend.
  • Pantotheenzuur is veilig in gebruik. De Europese Scientific Comittee on Food heeft geen studies kunnen vinden waarin negatieve effecten van vitamine B5 werden gevonden en heeft daarom geen bovengrens aan het veilig gebruik kunnen stellen.
  • Interacties met reguliere of natuurgeneesmiddelen zijn mogelijk. Raadpleeg hiervoor een deskundige.
  • De doseringsadviezen voor pantotheenzuur variëren tussen de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid en 1000 mg per dag, afhankelijk van de toepassing.

  • Vitamine B5 werkt het best in combinatie met de andere B-vitaminen, een vitamine B-complex naast vitamine B5 is dus aan te bevelen. Daarnaast kan het zinvol zijn om op de aanvoer van voldoende zwavel te letten, met name cysteïne (bijvoorbeeld NAC), omdat voor omzetting van pantotheenzuur in de actieve vorm (panthethine) een -SH groep van cysteïne nodig is. Daarnaast is voor de omzetting van pantotheenzuur in CoA magnesium nodig, waardoor in geval van magnesiumdeficiëntie deze omzetting minder goed zou kunnen verlopen. Tenslotte wordt aangeraden orthomoleculaire suppletie altijd te combineren met een multivitamine en vitamine C.
    1. Berg, van den H, Bioavailability of pantothenic acid. Eur J Clin Nutr 1997 Jan;51 Suppl 1:S62-S63.
    2. Chevaux KA, Song WO. Adrenocortical function and cholesterol in pantothenic acid deficiency. FASEB 1994;8:2588.
    3. Eissenstat BR, Wyse BW, Hansen RG. Pantothenic acid status of adolescents. Am J Clin Nutr 1986 Dec;44(6):931-937.
    4. Leung LH. Pantothenic acid deficiency as the pathogenesis of acne vulgaris. Med Hypotheses 1995 Jun;44 (6):490-492.
    5. Murray MT, Pizzorno J. Encyclopedia of Natural Medicine. Rocklin CA/USA: Prima Publishing, 1998.
    6. Murray MT, Encyclopedia of Nutritional Supplements. Rocklin CA/USA: Prima Health Publishing, 1996.
    7. Osono Y, Hirose N, Nakajima K, Hata Y. The effects of pantethine on fatty liver and fat distribution. Atheroscler Thromb 2000;7(1):55-58.
    8. Pantethine, Altern Med Rev 1998 Oct;3(5):379-381.
    9. Smith CM, Song WO. Comparative nutrition of pantothenic acid. Nutr Biochem 1996;7:312-321.
    10. Tahiliani AG, Beinlich CJ. Pantothenic acid in health and disease. Vitam Horm 1991;46:165-228.
    11. Vaxman F, Olender S, Lambert A et al. Effect of pantothenic acid and ascorbic acid supplementation on human skin wound healing process. A double-blind, prospective and randomized trial. Eur Surg Res 1995;27(3):158-66.
    12. Webster MJ, Physiological and performance responses to supplementation with thiamin and pantothenic acid derivatives. Eur J Appl Physiol Occup Physiol 1998 May;77(6):486-491.